MASTAGA QOCULARI

Eslen Mastagali Qocu Necefqulu baki seherinde, indiki Husu Haciyev kucesinin yuxari terefinde yerleshen Komurcu meydani etrafinda ermenileri boyuk merdlikle qarshilamish, oz adamlarini ve bir chox Azerbaycanlini silahlandirmish, ermenilere boyuk itki vermishler.
187 - sayli orta mektebin muellimi Necefqulu Veliyev Qurban oglunun dediklerinden :
- Atamdan eshidmishem ki, 1918 - ci ilde ermeniler Aganezir Memmedovun atasi Ehmedli Sabuncu vagzalinda (seherinde) dogram - dogram edmishler. Mashtaga camaati cox cetinlikle onun ne''shini kende getirmishdir ve Kecerler qebirsanliginda defin etmishdir. Yaxshi silahlanmish ermenilerin, Stepan Shaumiyanin bilavasite bashcisi oldugu ruhlandigi nizami ordunun qarshisini Mastaga kendine qeder almaq mumkun olmamishdir. Ayri-ayri kendlerimizde bu mubarize yaxshi teshkil edilse de, ishgalcilar Mastagaya qeder gelib cixmamishdilar. Onlarin qarshisi mehz burda Mastaganin yaxinliginda yerleshen korpuden bir qeder ashagida, Zabrat yolu ustunde alinmishdir.
Mehrum Meshedi Qurban Memmedzade sozhbet edirdi ki, ermeniler Bakiya, o cumleden Mastagaya hucum ederek, ilk novbede, qocularla qarshilashmishlar. Xalqi mubarizeye mehz qocular qaldirmishdir. Eyer hemin dovurde Baki qoculari olmasaydi, belke de seherde daha cox qirgin toredilerdi.
Hemin dovurde Mastagada bir nece qocu var idi. Her mehellenin oz qocusu hemkarinin ishine qarishmazdi. Xonxar mehellesinde Meshedi Cebrail duzgunluyu, sexaveti ile boyuk hormet qazanmishdi. O, qardashdari Kerbalayi Feramez, Kerbalayi Israfil, Ebdulkerim, bacisi ushaqlari Eli Hesen, Memmedhesen, Balahmed, Xanehmed, Gulehmed ve bashqalarini etrafina yigib fealiyyet gostererdi, ye''ni qoculuq ederdi. Kecenler mehellesinde Eziz Ebdulezim oglu qoculuq ederdi. O, yaxshi at vurgunu olub. O da oz bashinin destesi ile fealiyyet gosterirdi. Seidler mehellesinde ise Seid Hacinin Ushaqlari qochuluq ederdi. Haci Mir Abutalib, Haci Mir Pasha ve nashqalari bu sahede en taninmish adamlardilar. Qocu Ezizin qardashi nevesi Heci Refail Ezimov sohbet edir ki, Baki seherinde Qocu Eziz ve onun yaxin silahdashlari her gun bir nece ermenini tutub indi yashadigim evin heyitindeki tovleye salar, seher tezden ise onlari aparib oldurer, gun erzinde hemin tovleni yenede ermeniler ile doldurarmishlar. Bu hadise ermeni-muselman qirginlari qurtarana qeder davam etmishdir.
Mastagada ermenilere qarshi qehremanliqla vurushan igidler arasinda Mir Ibrahim aganin adi boyuk ehtiram ve hormetle yad edilir. O da bir choxlari kimi bu hadiselerde teshkilatciligi ile ferqlenmishdir. Mir Ibrahim aga kendde boyuk nufuza malik bir shexs olmushdu. Bu gun onun adi chekilende hami bir agizdan ruhuna dua oxuyur, ozune rehmet dileyir.
Ermenilere qarshi doyushlerde Qocu murselimin destesi ferqlenmishdir. O, etrafina bir chox cavani toplamish ve bu mubarizeni layigince teshqil etmishdir. Bu baximdan onun da xidmetleri danilmazdir. Bu hadiselerde Qocu Ezizin boyuk xidmetleri olmushdur. 1918 - ci ilin mart ayi idi. Seherde Azerbaycanlilarin qirgini bashlanmishdi. Qan su yerine axirdi. Qiyamet o yerine chatmishdi ki, novruz bayrami-zad da yaddan cixmishdi. Here oz bashini hayinda idi.

Ardi 2 - ci seifede.